Het wegvallen van gewasbeschermingsmiddelen die hun toelating verliezen, legt extra druk op de beheersing van ziektes en plagen. Voor kleine gewassen met een beperkt areaal, waar het economische belang voor toelatinghouders gering is, is het extra lastig om voldoende correctiemiddelen te behouden. Laat staan om nieuwe werkzame stoffen beschikbaar te krijgen. Radijs is een voorbeeld van zo’n kleine teelt. Eerder zagen radijstelers en Coördinator Effectief Maatregelenpakket (CEMP) Jeannette Vriend van Glastuinbouw Nederland al werkzame stoffen zoals thiram en iprodion sneuvelen bij Europese herbeoordelingen. Nu dreigt ook de zaadcoating met Maxim, met als werkzame stof fludioxonil weg te gaan vallen. Daarmee wordt de bestrijding van onder andere Rhizoctonia uiterst moeizaam. En elk individueel middel dat wegvalt, maakt ook nog eens het totale plantgezondheidbeheerssysteem minder robuust.
Zoeken naar nieuwe stoffen
Jeannette Vriend van Glastuinbouw Nederland: “Je raakt werkzame stoffen kwijt, doordat Europa een zeer kritisch toetsingskader heeft. Daardoor verlopen heel veel herregistraties van actieve stoffen zeer moeizaam. Kleine teelten zijn nogal eens extra de dupe, maar ook grote teelten worden volop geraakt. Kortom, ik hoop dat de industrie voor alle teelten stoffen wil blijven verdedigen en zich blijft inzetten voor innovatie, zodat ook nieuwe stoffen beschikbaar komen. Maar dat is niet makkelijk.” Gezien de geringe betekenis van radijs, is ze blij als toelating houders toch hun best blijven doen voor dit gewas, zoals radijs meenemen bij nieuwe etiketaanvragen of -uitbreidingen. Een voorbeeld daarvan is uitbreiding van Aliette naar radijs. Radijsteler Ad Coolbergen: “Dat is echt uniek. Meestal gaat er juist alleen maar weer een middel vanaf.” Soms worden telers ook over vallen door volkomen onverwachte regelgeving. Zo kwam vanuit Europa naast de MRL (Maximale Residu Limiet) voor de knol ook ineens een MRL voor het loof van radijs. Dat kwam waarschijnlijk doordat in Italië het blad van een radijsachtige als product werd aangeboden. Gelukkig lukte het na veel inspanning en lobby nog om de radijsloof-MRL daarbij onder de groep van de rucola’s te laten scharen. Oorspronkelijk moest loof aan eisen voor boerenkool gaan voldoen. Dat zou nooit lukken met de gangbare radijsmiddelen.
Weerbare teelt
Radijsteler Ad Coolbergen in Oude Tonge (Zuid-Holland), van de Landelijke Commissie Radijs van Glastuinbouw Nederland: “Rhizoctonia is een altijd terugkomend probleem. Het is vaak de reden om te moeten stomen. Wij doen dat om de drie jaar, al zou je het eigenlijk elk jaar moeten doen om geen last van die schimmelziekte te hebben. Met gasprijzen die nog verder stijgen, is grondstomen voor ons straks niet meer te betalen. Daarnaast willen we dat sowieso al zo min mogelijk doen, omdat het alle bodemleven kapot maakt, ook de nuttige bodemorganismen.” Een meer weerbare radijsteelt zou daarom wenselijk zijn. Coolbergen: “We zijn al veel meer aan de grond gaan toevoegen, om die weerbaarder te maken. Zoals Trianum, zodat schadelijke schimmels en andere bodemorganismes minder kans krijgen.” Vriend vult aan dat de radijstelers zeer serieus werken aan het verbeteren van de bodemweerbaarheid. “Bij een van de teeltbedrijven wordt een praktijkpilot uitgevoerd in het kader van het Praktijkprogramma Weerbaarheid een praktijkpilot. Dit programma wordt onder meer gefinancierd door Kennis in je Kas (KijK) en ook de gewascoöperatie financiert mee. Doel is om met serieuze vergelijkingsproeven de teelt van radijs te verbeteren. Na een jaar is al duidelijk een verbeterslag te zien in de microbiologie in de bodem, al vertaalt dit zich nog niet in een grotere productie. We zetten dit project nog een jaar door.” Coolbergen: “Waar andere gewassen in de loop der jaren soms verdubbeld zijn in productiviteit, is het aantal kilo’s per hectare bij radijs alleen maar minder geworden. Maar onze allereerste zorg is niet de productie. Die blijft uiteraard wel belangrijk, maar het belangrijkste is dat ziekteverwekkers geen invloed hebben op de teelt.” Normaal hangt de kas helemaal vol met gele vanglinten, om insecten weg te vangen. Dat is tijdelijk niet het geval, om niet in de weg te zitten bij het grondstomen.
Herstel bodemleven
Nadat is gestoomd, wordt een dubbele hoeveelheid met nuttig bodemleven toegediend. Die bouwt de verloren gegane weerbaarheid weer op. Ook wordt organische stof ingebracht. Potgrond wordt daarbij voor alle zekerheid eerst gestoomd, om niet de kans te lopen dat er ziekteverwekkers mee komen die in de bodem terecht komen. Voorheen heeft Coolbergen ook gewerkt met kippenmestkorrels. Dat maakte het mogelijk om meer gedoseerd steeds wat bij te bemesten. “Dat gaf meer koolvlieg, al is dat op deze locatie gelukkig slechts een beperkt probleem. Zo hoor je van sommige radijstelers ook dat ze flink last kunnen hebben van stromijt. Dat probleem kennen we hier op het eiland Goeree-Overflakkee ook niet.” Vriend vraagt zich af of met bodemroofmijt ook iets te doen zou zijn in de teelt. Coolbergen reageert: “Die zijn wel onwijs duur. En onder de 8 graden zijn ze niet actief. En daar zit je al snel in de buurt of eronder, in een teelt als de onze, die alleen vorstvrij wordt gehouden. En als je dan voor een euro per vierkante meter roofmijten gaat inzetten, wordt dat wel erg kostbaar.”
Efficiënte zaadcoating
Zoals al gezegd, vormt een zaadcoating zeker voor radijs een heel belangrijke basis voor de plantgezondheid van dit gewas. Apron (werkzame stof metalaxyl) is een essentiële tool en beschikbaar als zaadcoating tegen schimmels zoals valse meeldauw. Coolbergen: “In de zomer hoeven we drie tot vier rondjes helemaal niets te gebruiken aan gewasbeschermingsmiddelen, van de in totaal net iets minder dan acht teeltrondes per jaar. Maar eind augustus worden we hier weer waakzaam voor valse meeldauw. Het is belangrijk dat je al aan het zaadje kunt meegeven dat er een gezond radijsplantje gaat groeien. Zo telen we in de winterteelt hoofdzakelijk het ras Autella. Een lekkere radijs, die minder waterig is dan het oude ras Donar, maar wel zeer gevoelig voor valse meeldauw. Door de beschikbaarheid van Apron als zaadcoating hebben we tijdens de teelt veel minder problemen gekregen en hoeven we dus minder vaak chemie toe te passen.” “Zo’n zaadcoating werkt heel effectief met heel weinig middel. Qua duurzaamheid is dat super. En hoewel je altijd uiterst netjes werkt, houd je met spuiten altijd kans dat je toch een keer wat emissie veroorzaakt, al hergebruiken we op ons bedrijf als nul-lozer al ons water, ook het spoelwater uit de verwerking. Voordeel van een coating is ook dat je minder snel resistentie van plagen of ziektes tegen een middel kunt opbouwen dan met spuiten.” Hopelijk biedt het coaten ook mogelijkheden om in de nabije toekomst natuurlijke middelen effectief aan de basis toe te passen.
